Peki sürdürülebilirlik nedir? Bu kavramın ilke ve amaçları nelerdir? Sürdürülebilirlik kavramı daha iyi bir dünya için nasıl bir önem taşır? Tüm bu soruların cevapları konusunda bilgi sahibi olmak önemlidir; fakat sürdürülebilirlik örnekleri ve çalışmalarını incelemek de bir o kadar önem arz eder.
Sürdürülebilirlik Nedir?
Sürdürülebilirlik, kendi ihtiyaçlarımızı karşılarken kaynakları tüketmeden hareket etmek ve gelecek nesiller için yaşanabilir, kaynaklar yönünden sıkıntı yaratmayacak bir dünya bırakmak olarak tanımlanabilir. Çünkü dünyadaki kaynaklar sınırlıdır ve bu kaynakların kullanımı kısa vadeli olarak değil, uzun vadeli olarak değerlendirilmelidir. Dolayısıyla hem dünyadaki çeşitliliğin hem de üretimin devamlılığının sağlanması gerekir. İlk olarak 1987 yılında Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu tarafından yayınlanan “Ortak Geleceğimiz” isimli raporda dile getirilen bu kavramın günümüzde altı doldurulmuş ve sürdürülebilirlik adına uluslararası olarak önemli adımlar atılmaya başlamıştır. Atılan adımların yeterliliği ve rotası hakkında tartışmalar günümüzde de sürmektedir.
İnsanlar günümüzde sürdürülebilir ne demek öğrenmiş, bu konuda bilinçlenmiş ve sürdürülebilirlik politikalara karşı daha ilgili hale gelmiştir. Bu bilinçlenmenin devamlılığının sağlanması; hem ekonomik, hem sosyal hem çevresel sürdürülebilirlik örnekleri için çalışmaların devam etmesi, dünyamız açısından önemlidir. Ayrıca sürdürülebilirliğin 3 boyutu olan ekonomik, çevresel ve sosyal boyutların dışına çıkarak kurumsal sürdürülebilirlik ve kentsel sürdürülebilirlik nedir öğrenilmesi, bununla ilgili çalışmaların yapılması gerekir.
Sürdürülebilirlik Kavramının 3 Boyutu
Sürdürülebilirlik en temel tanımıyla hem çevremizi hem de kaynaklarımızı gelecek nesiller için korumak ve doğru şekilde kullanmak anlamına gelir. Bir diğer tanımla insanın ekonomik ve sosyal ihtiyaçlarının çevreye herhangi bir zarar vermeden karşılaması anlamına gelir. Yani toplumlar ihtiyaçlarını karşılarken doğal çevrenin bozulmasına engel olur ve kaynakları etkili bir şekilde kullanırsa, sürdürülebilirliğe katkı sağlamış olur. Sürdürülebilirlik kavramının 3 boyutu bulunur. Bunlardan ilki çevresel sürdürülebilirlik olarak karşımıza çıkar. Bir diğeri sosyal sürdürülebilirlik ve bir üçüncüsü de ekonomik sürdürülebilirliktir.
Çevresel Sürdürülebilirlik
Çevresel sürdürülebilirlik, sanayileşme faaliyetleri ve artan popülasyon nedeniyle çevre üzerine bırakılan olumsuz etkilerin azaltılmasını ifade eder. Tüketimin artması ve buna bağlı olarak üretimin artması nedeniyle günümüzde kaynaklarımıza kendini yenileme fırsatı tanınmaz ve bu da kaynakların gittikçe azalmasına neden olur. Bu yüzden çevreye verdiğimiz olumsuz etkilerin minimize edilmesi amacıyla Birleşmiş Milletler gibi kurumların öncülüğünde uluslararası anlaşmalar imzalanır. İnsanlık olarak “çevresel sürdürülebilirlik nedir?” sorusuna doğru cevaplar aramak ve sürdürülebilirlik için gereken önlemleri almak çok daha yaşanılabilir bir dünya için artık bir gerekliliktir.
Ekonomik Sürdürülebilirlik
Kaynakların korunması ve gelecek nesillere aktarılabilmesi için ekonomik faaliyetlerin de sürdürülebilir olması gerekir. Bu da ancak kaynakların verimli kullanımı, gelir dağılımının ve ekonomik fırsatların adil olması ile mümkündür. Burada kaynakların verimli kullanılması ile kastedilen enerji tasarrufu, etkin hammadde kullanımı, atıkların azaltılması ve geri dönüşüm faaliyetleridir. Ayrıca gelir dağılımındaki eşitsizliklerin ortadan kaldırılarak yoksulluğun azaltılması da ekonomik sürdürülebilirlik ilkeleri arasında yer alır. Bunun mümkün hale gelebilmesi için kısa vadeli kazanımların bir kenarı bırakılması ve uzun vadeli planların yapılması gerekir. Unutulmamalıdır ki ekonomik sürdürülebilirlik faaliyetleri ekonomik büyümeyi de destekler.
Sosyal Sürdürülebilirlik
Ekonomik ve çevresel sürdürülebilirlik üzerine daha fazla tartışılmış olan iki kavram olmakla birlikte, sosyal sürdürülebilirlik hala üzerine tartışılan bir kavramdır. Peki sosyal sürdürülebilirlik nedir? Sosyal sürdürülebilirliğin temelinde insanların kişisel ihtiyaçlarını karşılayabilmesi ve insanların oluşturduğu toplumun yaşam kalitesi bakımından gelişmesi yatar. Bir başka tanımla sosyal sürdürülebilirlik hem bugün hem de gelecek için sağlıklı bir toplum inşa edilebilmesi amacını yansıtır.
Sosyal sürdürülebilirliğin temel amaçları şu şekilde sıralanabilir: İnsan haklarının korunması, toplumsal eşitliğin sağlanması, sağlık hizmetlerinin gelişmesi ve refahın artması, eğitim ve kültürel gelişimin teşvik edilmesi, sosyal adaletin sağlanması. Peki sürdürülebilirlik ilkeleri nelerdir ve sürdürülebilirlik için neler yapılabilir?
Sürdürülebilirlik İlkeleri ve Amaçları Nelerdir?
Sürdürülebilir bir gelecek için birtakım ilkelere uymak, hem bugünü hem de geleceği çok daha yaşanabilir hale getirebilir. Öne çıkan sürdürülebilirlik ilkeleri ve sürdürülebilirlik hedefleri şu şekilde listelenebilir:
- Ekolojik dengenin ve çevremizin sağlığının korunması adına doğal kaynakların sürdürülebilir şekilde kullanılması ve çevre kirliliğinin azaltılması.
- Su kaynaklarının sürdürülebilirliğinin yaşam için önemi büyük olduğundan bu kaynakların sürdürülebilir bir şekilde kullanılması ve korunması; toplumun su kaynaklarının kullanımı ve sürdürülebilirlik hakkında bilinçlenmesi.
- Fosil yakıt kullanımından vazgeçerek karbon ayak izinin azaltılması.
- Atıkların azaltılması ve geri dönüşüm yoluyla üretim süreçlerine dahil edilmesi.
- Adil olmayan bir toplum sürdürülemeyeceği için insan haklarının herkes için aynı olması, sosyal eşitliğin ve fırsat eşitliğinin sağlanması.
- Gelir eşitsizliklerinin ortadan kaldırılması ve yoksulluğun azaltılması ile birlikte toplumun tüm bireylerinin katılım için teşvik edilmesi.
- Eğitim ve sağlık hizmetlerine erişimin güvence altına alınması.
- Kaynakların korunması için kısa vadeli değil, uzun vadeli planlar yapılması.
Bu ilkelere sahip olmadan dünyamızı yaşanabilir bir yer haline getirmek ne yazık ki mümkün değildir. Bu yüzden toplumlar tarafından sürdürülebilirlik konuları tartışılmaya devam etmeli, sürdürülebilir kalkınma ile daha iyi bir dünya inşa edilmelidir. Peki önemi bakımından sürdürülebilirlik kavramı nedir ve sürdürülebilirlik için neler yapılabilir?
Sürdürülebilirlik Neden Önemli?
İnsan popülasyonunun ve buna bağlı olarak tüketimin artması ve ürettiğimiz atıkların çoğalması dünyaya her geçen gün zarar vermeye devam eder. Denizlerin kirlenmesi, ormanların yanarak yok olması ve salgın hastalıkların artması gibi sonuçlar da buna bağlı olarak ortaya çıkar. İşte sürdürülebilirlik projeleri geliştirmek bu gibi sonuçların azalmasına ve dolayısıyla insanların yaşam kalitesinin artmasına yardımcı olabilir. Ayrıca doğanın sürdürülebilirliği ile birlikte küresel ısınma, karbon emisyonunun ve kirliliğin artması gibi sorunlar da azalmaya başlayacaktır.
Sürdürülebilirlik için Neler Yapılabilir?
Sürdürülebilir bir dünya için doğanın nelere ihtiyaç duyduğunu anlamak gerekir. Dünyanın her köşesinden onlarca sürdürülebilirlik uzmanı tarafından her yıl pek çok sürdürülebilirlik raporu hazırlanır. “Sürdürülebilirlik raporu nedir?” diye soracak olursanız, şirketlerin ya da ülkelerin ekonomik, çevresel ve sosyal sürdürülebilirlik adına gelecek planlarını içeren bir organizasyon raporu olarak nitelenebilir.
Hem Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu hem de bağımsız sürdürülebilirlik uzmanları tarafından hazırlanan raporlarda değinilen, sürdürülebilirlik için atılabilecek olan adımlardan bazıları şunlardır:
- Enerji tasarrufu ve temiz enerji kullanımı ile enerji verimliliği sağlamak; fosil yakıt kullanımını bırakarak güneş ve rüzgar enerjisi gibi yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmek.
- Yağmur suyu toplamak, su tasarruflu sulama yöntemlerine geçiş yapmak ve su kullanımını azaltmak.
- Tek kullanımlık ürünlerden vazgeçerek uzun ömürlü ürün kullanımına ve geri dönüşüm faaliyetlerine önem vermek.
- Elektrikli ya da düşük karbon emisyonu bulunan hibrit araçlara yönelerek çevre dostu ulaşım alternatiflerini benimsemek.
- Taşıma maliyetlerinin azaltılması adına yerel üretimi desteklemek.
- Et tüketimini azaltarak bitkisel protein tüketimini artırmak.
Her ne kadar basit adımlar gibi görünüyor olsa da kitlesel bir bilinç kazanarak sürdürülebilirlik adına bu adımların atılması dünyayı değiştirir. Böylelikle sürdürülebilirliğin önemi anlaşılabilir.
Sürdürülebilirlik Örnekleri
Sürdürülebilirlik nedir kısaca değindik. Fakat sürdürülebilirlik projelerinin yaygınlaşması ve sürdürülebilirlik örneklerinin herkes tarafından görülebilir hale gelmesi gerekir. Bu yüzden sürdürülebilirlik tanımı dışında sürdürülebilirlik örneklerine bakmak da faydalı olacaktır. Örneğin plastik atıkların geri dönüştürülerek kıyafet üretiminde kullanılması tekstilde sürdürülebilirlik konusunda güzel bir örnektir. Dünyadan farklı sürdürülebilirlik örnekleri ise şu şekilde listelenebilir:
- Danimarka’nın Kopenhag şehrinde bisiklet yolları yaygınlaştırılmış, toplu taşıma teşvik edilmiş ve bu sayede sürdürülebilir bir ulaşım sistemine geçiş yapılmıştır.
- İzlanda, fosil yakıt tüketiminden tamamen uzaklaşmış bir ülkedir. Jeotermal enerji kullanımı yaygınlaşmıştır ve ülke bugün yüzde 100 şekilde yenilenebilir enerji kaynaklarından faydalanır.
- Palau’da dev deniz koruma alanları oluşturularak hem deniz yaşamının hem de balık stoklarının korunması amaçlanmıştır. Seyşeller’de iste resifler ve deniz yaşamındaki ekosistemler koruma altına alınmıştır.
Bugün hemen hemen tüm ülkeler sürdürülebilirlik konusunda attıkları adımlarla son derece başarılı örnekler gösterir. İstihdamın artırılarak işsizliğin önlenmesi, hak mahrumiyetlerinin önüne geçilmesi, çarpık kentleşmeyi durdurmak, yeşil alanları korumak, nitelikli nüfus artışı sağlamak, eğitimi teşvik etmek ve sosyal adaleti sağlamak adına atılan adımların büyümesi ile sürdürülebilirlik çok daha tatmin edici boyutlara gelecektir.
Sonuç olarak sürdürülebilirlik üzerine düşünmemek ve sürdürülebilirlik örneklerini artırmamak dünyanın sonunu getirebilir. Bu yüzden herkesin bilinçli davranması ve dünyayı daha yaşanabilir bir yer hale getirmek için çaba göstermesi önemlidir.